Chị ơi,
Em kính gửi chị bài viết ngắn về cuộc ra đi của chị, chị Trần Tú Lan.
Ngày 5 tháng 6 năm 2025, bà Trần Tú Lan, nhân vật của câu thơ bất hủ: “Cuộc đời yêu như vợ của ta ơi” của nhà thơ Việt Phương , vừa qua đời.
Bài thơ ấy đây, bài thơ có tựa là “Lời” với những ngôn từ mạnh mẽ, ông viết về tình yêu, rất người, rất tình:
Ta đau lắm những nỗi đau sinh nở
Cuộc đời thân như hơi thở ta ơi
Ta vui lắm những niềm vui cởi mở
Cuộc đời yêu như vợ của ta ơi.
Tôi đã nhiều lần trông thấy, được ngồi trò chuyện với bà. Tôi cũng có thấy bức ảnh bà khi tham dự cuộc giao lưu vể Tuyển tập thơ và Sách “Suy nghĩ về Ngày mai” của ông mấy năm trước tại Hà Nội. Bà đã 90 tuổi và trông rất nhẹ nhàng, thanh tao.
Và tôi nhớ thật rõ…
Mỗi lần đến nhà thăm ông bà, tôi gọi thân mật là anh chị, anh vồn vã chào khách và gọi nho nhỏ, Lan ơi có Kim Hạnh đến chơi này…, Lan ơi, tiếng gọi nghe thật dịu dàng trìu mến. Hình như tôi chưa từng nghe ai gọi “người yêu” tóc đã bạc phơ của mình với giọng đặc biệt như vậy. Có lần tôi nghĩ, chắc có đến mấy mươi năm rồi, anh vẫn gọi chị như vậy: "Lan ơi,...".
Lan của “Cuộc đời yêu như vợ của ta ơi” vẫn được anh gọi nhẹ nhàng như thế, ngọt ngào như mật, đắm say như nụ hôn đầu. Nụ hôn đầu, tôi không ví von mà chính là lấy đúng lời thơ của ông. Thơ tình yêu của ông nồng hậu tình yêu con người:
Chẳng được nhìn em dù trong giấc mộng
Càng thêm yêu những cặp yêu nhau
Đời bật đèn xanh cho sự sống
Ta hồi sinh trong mỗi cái hôn đầu.
Cho đến khi anh ra đi (ngày 6/5/2017), tôi cứ tự hỏi, ai sẽ gọi chị khi nhà có khách. Nghĩ đến điều, họ không được “già đi cùng nhau” nữa rồi, tôi bỗng ngậm ngùi. Và nay nghe tin chị đi, tiếng gọi dịu dàng của anh lại vang trong trí nhớ của tôi.
Tôi thấy như vũ trụ đang làm một công việc hợp lý rồi. Họ mãi mãi là của nhau, sinh ra cho nhau và giờ đang gặp nhau trên trời.
Hôm đi dự đám giỗ chú Sáu Dân trưa ngày 5 tháng 6 (Hiếu Dân cho biết nhà chọn giỗ sớm hơn chứ ngày giỗ thật của chú là 12/6) có một anh trong bàn bỗng nhắc bài thơ có câu, "người đừng đi đừng đi đừng đi", của Việt Phương. Tôi về soạn lại bộ sách của Việt Phương, và dừng lại thật lâu ở tập thơ có tựa vỏn vẹn “Lan”.
Tôi mở ra và tìm thấy trong toàn bộ những bài thơ (tất cả các bài thơ đều có tựa chỉ là một chữ, và chỉ có 2 bài anh dành riêng tặng chị là: Lan và Em.
Sáng nay khi chị Chi Lan báo tin, chị Tú Lan đã đi đoàn tụ với anh Việt Phương rồi, Kim Hạnh ơi. Tôi hơi giật mình. Trên bàn viết của tôi, tập thơ "Lan" vẫn đang mở. Trang 63, bài thơ tựa là Lan trong tập thơ tên Lan. Anh Việt Phương viết:
Anh nhìn em
Tám mươi tuổi bắt đầu đi chập chững
Đường đời nắm vững một hi sinh
Không bao giờ nghĩ cho mình
Người của nghĩa của tình không nói.
Mây bay gió thổi
Anh gửi vào em mọi nỗi đau người
Em mười bảy năm mươi tám mươi
Ta bên nhau một đời nặng nhẹ
Em là vợ là mẹ là bà
Thơm thảo bông hoa thánh thiện
Bao nhiêu chặng hành trình đột biến
Chỉ một niềm dâng hiến định ninh
Có lòng ta ở lòng mình
Có mình trong mỗi bình minh trong ngời
Và bài thơ có tựa là “Em”, chỉ có 4 câu:
Bao nhiêu ngon ngọt dành người cả
Toàn những đắng cay em nhận về
Cần mẫn chăm nom từng chiếc lá
Hẩm hiu buốt giá vẫn say mê.
Giờ thì trong vòng quay miên viễn của vũ trụ, anh đã đón được chị.
Xin cám ơn tình yêu dịu dàng thủy chung của đôi bạn tri kỷ tâm giao suốt đời, Việt Phương - Tú Lan đã tặng cho cuộc đời có thêm ý nghĩa của hai chữ “tình yêu vĩnh cửu”.
Khi chúng tôi báo tin cho nhau, chị Tú Lan, vợ anh Việt Phương vừa qua đời thì bạn bè của anh lại nhớ đến anh rất nhiều. Họ vẫn nhớ …Việt Phương một nhà chính trị lão luyện mà hiền như thơ. Hãy đọc những gì nhà nghiên cứu Trần Đức Nguyên viết về ông.
“Bác Việt Phương kết nối nhuần nhuyễn trình độ lý luận với cảm xúc nghệ thuật, vừa là nhà thông thái giàu sức thuyết phục, vừa là nhà thơ gợi cảm hứng cho mọi người. Lớp học sinh, sinh viên trong những năm 50, 60 của thế kỷ trước mà nhiều người có mặt trong buổi lễ tang hôm nay, đều nhớ mãi tinh thần hứng khởi và nhiệt tình tham gia hoạt động yêu nước được nâng cao sau khi nghe bác Việt Phương diễn thuyết, nói chuyện thời sự. Và cũng chính nhà thơ Việt Phương là người đầu tiên cách đây gần 50 năm đã có những bài thơ tự phê phán các sai lầm ấu trĩ, sự cuồng tín đến mức mù quáng của mình, gieo mầm tư duy đổi mới cho những người đọc thơ.”
(đây là nói về tập thơ Cửa mở của anh Việt Phương nhưng không nêu tên).
Chia tay chị. Mừng chị được về với anh.