Tôi đang ở Đà Lạt, tham gia một đợt trị liệu phục hồi. Vì là trị liệu, tôi bị tịch thu laptop và hôm nay ngày cuối, mới “sổng” cuộc “cấm vận” được một chút. Đọc được một số tài liệu cần thiết cho tuần mới.

Và trong cái lạnh giữa đêm Đà Lạt, tôi đọc được bài bạn gửi.

"Tôi Đã Sa Thải Một Bà Mẹ Đơn Thân Chỉ Vì Đến Trễ 12 Phút... Và Đó Là Sai Lầm Lớn Nhất Đời Tôi.

Đó là quyết định "đúng". Đó là luật lệ. Nó công bằng với tất cả những người đến đúng giờ.

Thế nhưng... đó lại là sai lầm lớn nhất đời tôi.

Tôi đã làm trưởng nhóm tại một trung tâm phân phối ở Ohio được mười năm rồi. Ở đây, mọi thứ phải chính xác như mổ xẻ. Thời gian là tiền bạc. Nếu dây chuyền dừng lại, chúng tôi mất hàng ngàn đô la. Để mọi thứ chạy trơn tru, chúng tôi có luật "ba lần cảnh cáo". Nó được viết to, bằng mực đỏ, trong sổ tay. Ai cũng ký. Ai cũng biết.

Cảnh cáo miệng. Cảnh cáo bằng văn bản. Rồi sa thải.

Maya, một trong những nhân viên giỏi nhất của tôi, đã chạm đến bước thứ ba vào thứ Ba tuần trước.

Cô ấy là một phụ nữ trầm lặng, chắc tầm ngoài ba mươi, nhưng trong ánh mắt cô ấy có một sự mệt mỏi mà tôi thường thấy ở những người già gấp đôi tuổi cô ấy. Cô ấy không bao giờ than vãn. Không bao giờ nán lại ở khu cà phê. Cô ấy đến, cúi đầu và làm việc chăm chỉ hơn bất cứ ai.

Nhưng rồi, tháng trước, mọi thứ thay đổi.

Đầu tiên là mười phút trễ. "Xe có vấn đề," cô ấy thì thầm. Tôi cảnh cáo miệng. Hai tuần sau, hai mươi phút. Cô ấy trông kiệt sức, tóc tai rối bù. Cảnh cáo bằng văn bản. Tôi còn nhớ mình đã nói:"Maya, tôi quý cô, nhưng tôi không thể phá lệ. Cô phải có mặt đúng giờ."

Và rồi Thứ Ba đến. Công việc bắt đầu lúc 6 giờ sáng. Đến 6 giờ 12 phút, Maya chạy vội qua cửa. Cô ấy không đi đôi ủng thường lệ — mà đi giày thể thao. Mắt đỏ hoe. Trông như vừa khóc.

Tôi không hỏi tại sao. Tôi không muốn biết. Tôi chỉ muốn thực thi luật lệ. Tôi gọi cô ấy vào văn phòng. Tờ đơn sa thải đã được chuẩn bị sẵn.

"Cô biết tại sao cô ở đây rồi chứ," tôi nói bằng giọng chuyên nghiệp. Lạnh lùng.

Maya không cầu xin. Cô ấy không bịa ra câu chuyện nào. Cô ấy chỉ nhìn vào đôi tay run rẩy của mình.

"Tôi biết... tôi xin lỗi, ông Henderson. Chuyện này sẽ không xảy ra nữa."
"Tôi biết," tôi trả lời và đưa tờ giấy cho cô ấy. "Bởi vì tôi buộc phải cho cô nghỉ việc."

Cô ấy nhìn tờ giấy, rồi nhìn tôi. Trong một giây, tôi thấy trong mắt cô ấy một nỗi sợ hãi tột độ, gần như bản năng. Sau đó, một cái gì đó vụt tắt. Cô ấy ký với đôi tay run lẩy bẩy.

"Cảm ơn vì cơ hội," cô ấy thì thầm.

Cô ấy bước ra ngoài trời lạnh. Còn tôi, tôi quay lại với cốc cà phê, tự hào vì đã "tuân thủ các quy tắc".

Tôi là một thằng ngốc.

Hai ngày sau, tôi đang ở phòng nghỉ. Hai nhân viên cũ đang nói chuyện gần máy bán hàng tự động.

"Không thấy Maya nữa."
"Jack đã sa thải cô ấy hôm thứ Ba."
"Thật tệ... nhất là với thằng bé."
"Thằng bé nào?"
"Ông không biết à? Cô ấy bị đuổi khỏi nhà ba tuần trước. Tòa nhà được bán. Họ cho 30 ngày để dọn đi. Cô ấy không thể tìm được chỗ thuê mới vì không có tiền đặt cọc. Cô ấy đang sống trong chiếc Ford Taurus cùng cậu con trai sáu tuổi."

Miếng ăn trong miệng tôi bỗng trở nên vô vị.
"Ông đùa tôi à."
"Không. Tại sao ông nghĩ cô ấy đến trễ? Cô ấy tắm cho con trai ở mấy phòng tập gym mở 24/24, nhưng đôi khi bảo vệ đuổi đi trước khi cô ấy kịp mặc quần áo xong cho thằng bé."

Tôi đứng sững lại, chết lặng.
Những lần trễ hẹn "không thể chấp nhận được" đó ư?

Đó không phải là sự lười biếng.
Đó là một người mẹ đang cố gắng rửa ráy cho con mình trong một cái bồn rửa công cộng để thằng bé không bị bạn bè ở trường chê cười.

Và tôi... vừa lấy đi nguồn thu nhập duy nhất của cô ấy.

Tôi rời khỏi vị trí làm việc với cái cớ khẩn cấp gia đình. Tôi đi tìm cô ấy... nhưng tìm một bóng ma thì tìm ở đâu?
Tôi đến căn hộ cũ. Bị niêm phong.
Phòng tập gym. Không thấy.
Các trung tâm trú ẩn. "Hết chỗ."
"Danh sách chờ cho một bà mẹ và một đứa trẻ à? Sáu tháng," một nhân viên mệt mỏi nói với tôi.

Lúc 8 giờ tối, nhiệt độ là −2 độ C.
Tôi định bỏ cuộc.
Tôi đỗ xe trong bãi đậu xe của một siêu thị Walmart.
Và tôi thấy cô ấy.

Tít phía sau, trong bóng tối. Một chiếc Ford Taurus xanh cũ kỹ. Máy đã tắt. Kính xe mờ hơi.
Tôi bước về phía xe. Tôi gõ nhẹ vào cửa kính.

Maya giật mình, giơ cái lược chải tóc lên như một vũ khí. Rồi cô ấy nhận ra tôi. Cô ấy hé mở cửa kính. Một luồng khí lạnh buốt lọt vào.
"Ông Henderson? Tôi... tôi có thể nộp lại đồng phục vào ngày mai. Tôi chỉ cần—"
"Maya, mở cửa ra."

Cô ấy do dự, rồi mở khóa. Ở ghế sau, dưới một đống chăn mền, một cậu bé đang ngủ, ôm chặt một mô hình siêu anh hùng. Má thằng bé xanh lét vì lạnh.

"Thằng bé ổn không?"
"Nó lạnh," cô ấy vừa thì thầm vừa khóc. "Hết xăng rồi. Tôi không thể bật máy sưởi nữa... tôi không biết phải đi đâu."

Tôi nhìn cô ấy. Tôi đã đánh giá giá trị của cô ấy bằng phút. Bằng mười hai phút ngắn ngủi.

"Cô không cần nộp lại đồng phục đâu," tôi nói.
Cô ấy sợ hãi.
"Cô quay lại làm việc. Ngày mai. Hoặc bất cứ khi nào cô muốn. Tôi đã hủy hồ sơ đó rồi. Đó là một sai sót hành chính. Cô không bị sa thải."

Cô ấy chớp mắt, bối rối.
"Nhưng... luật lệ... ba lần cảnh cáo..."
"Mặc kệ luật lệ," tôi thì thầm. "Và mặc kệ cảnh cáo."

Tôi đưa cô ấy 300 đô la.
"Có một nhà nghỉ Motel 6 cách đây hai dãy phố. Nó không phải thiên đường, nhưng nó ấm. Đi nghỉ đi. Tắm nước nóng cho thằng bé. Gọi một cái pizza."
"Tôi không thể trả lại ông..."
"Đây không phải là một khoản vay. Đây là lời xin lỗi."

Tôi theo họ đến khách sạn. Khi ánh đèn phòng 104 bật sáng, tôi mới chịu lái xe về nhà.

Ngày hôm sau, tôi triệu tập phòng Nhân sự. Chấm dứt việc áp dụng luật mù quáng. Chúng tôi đã lập một quỹ hỗ trợ khẩn cấp cho nhân viên.

Maya trở lại sau ba ngày. Đúng giờ.
Và nếu cô ấy có đến trễ mười phút?
Tôi sẽ pha cà phê và hỏi: "Tôi có thể giúp gì cho cô không?"

Chúng ta sống trong một thế giới bị ám ảnh bởi các quy tắc, các con số, hiệu suất.
Mải nhìn vào đồng hồ, chúng ta quên nhìn vào con người.
Hãy cứng rắn. Hãy công bằng.
Nhưng quan trọng nhất... hãy nhân văn.
Một quy tắc không biết run rẩy.
Một bảng Excel chưa bao giờ cảm thấy lạnh.
Con người thì có.

Hãy chia sẻ thông điệp này. Hãy nhắc nhở thế giới rằng quy tắc duy nhất thực sự quan trọng, đó là lòng tốt.

Bài hơi dài, nhưng vẫn chưa hết.

CHUYỆN MỘT NẠN NHÂN VÙNG LŨ, NHỮNG NGƯỜI TA DỄ QUÊN

Tôi cũng vừa đọc được một stt của bà bạn khác, nạn nhân của lũ lụt Phú Yên. Bạn ấy ở Ô Loan. Khi bạn Lê Anh Đủ cơ quan tôi đến Tuy An, tôi nhắn cho Đủ với lời xin lỗi trước về sự “gửi gắm”: chị có người bạn đang ở Tuy An, chị ấy cũng là dân địa phương nơi em đến nhưng vì mới dọn tới nơi rốn lũ nên chưa có trong danh sách cứu trợ. Chị ấy là… nếu có thể, em tìm và gửi chị ấy một phần quà.

Vậy rồi tôi lặng thinh, không dám thúc giục Đủ thêm.

Tối qua tôi đọc thấy stt chị ấy viết (trích một đoạn:

Bức tường hai bên cổng sau sập xuống tận đáy sau khi nước rút. Vậy là không gian riêng không còn riêng nữa.

Lúc bà bận rộn với việc dọn dẹp hậu quả phía trước thì phía sau người ta vô nhặt sạch những thứ còn sót lại ,kể cả mấy thước ống nước còn dính trên vòi.

Đêm xuống, lúc mọi nhà đã tắt đèn đi ngủ; qua khung cửa sổ nhìn ra, bà thấy loang loáng mấy bóng đèn pin tiến vào sân .

Để yên theo dõi, mấy cái đèn pin ấy đến gần hơn bà mới lên tiếng:
- Ai đó ? Kiếm gì đó ?
Một giọng choai trả lời:
- Băt ếch!
Bà nhẹ nhàng:
- Ếch nhái ở ngoài đồng con ơi! Nhà bà không có nuôi ếch.
Nghe vậy chúng kéo nhau đi.

Trưa chiều hôm sau, một trung niên lững thững đi như người ta đi dạo công viên nhưng mắt thì dòm quanh xem xét.
Lúc trung niên ấy tiến gần thì bà lên tiếng :
- Tìm gì em?
Trung niên thản nhiên đáp:
- Coi có gì bán nhôm nhựa không. Còn gì bán hết đi, giá nhôm nhựa đó.

… Người ta nói mất cái này sẽ được cái khác.
Thì đây. Rác ở đẩu ở đâu đang được tắp đầy sân sau.
Muốn xây lại tường coi bộ khó ,không chỉ vì bà " mậu lúi " mà còn vì những ma cũ đang được mùa thể hiện.

Muốn thoát những áp lực gây hấn khi họ đi nhặt của sót lại trong nhà mình nhưng là bà già độc trọi, thì đi đâu cũng bị ăn hiếp thôi…

Hôm ở Lâm Viên Gia Trang, nơi mà mình trị liệu có tổ chức mừng (sớm) giáng sinh, có trò chơi là mỗi người viết một số điều mình nguyện cầu, xong đem đốt gửi lên… trời. Mình ghi “điều thứ nhất, cầu mong bà con mới vừa mất hết tài sản vì lũ lụt sớm trở lại cuộc sống bình an…”

Ông già Noel chưa tới. Ông trời chắc quên “nhận lời” cầu nguyện của mình?